خاورمیانه جدید

فرصت ها و تهدید ها

بیایید کمی از دیدگاه قبلی خود نسبت به خاورمیانه فاصله گرفته و به این منطقه با عینک جدیدی نگاه بیاندازیم، کشورهای این منطقه با توجه به دارا بودن ثروت انباشته فراوان حاصل فروش نفت در طی قرن اخیر، دیگر مانند 40سال پیش نیستند.

کشورهای حاضر در این منطقه هم اکنون از پیشتازان سرمایه گزاری در حوزه های تکنولوژی و صنعت میباشند و به لطف برنامه ریزی دقیق در حال حاضر ثروت هنگفتی را بدست آوردند.

همچنین، نا آرامی ها در منطقه کمتر شده؛ عربستان و ایران مجدد روابط را از سر گرفته و سفارت‌خانه‌ها را به راه انداخته‌اند.بعد از عادی‌سازی روابط برخی کشورهای عربی با اسرائیل، حالا عربستان سعودی نیز پس از ۷۵ سال به این مساله فکر می‌کند. چهار کشور از منطقه می‌خواهند به بریکس بپیوندند.

هرچند خاورمیانه ۶ درصد جمعیت جهان را دارد؛ اما ۴۶ درصد سهم صادرات نفت دنیا را به خود اختصاص داده است. سهم از صادرات گاز طبیعی مایع‌شده نیز بعد از جنگ اوکراین به ۳۰ درصد رسیده و احتمالا بالاتر هم می‌رود.

سه تغییر مهم قابل رصد است: ابتدا منطقه مسئولیت بیشتری برای ایجاد امنیت احساس می‌کند، به ویژه پس از کاهش تمایل آمریکا برای مداخله نظامی. بنابراین، جهت تجارت این کشورها تغییر معناداری کرده و به سمت توازن قوا رفته است؛ طبق برآوردهای صندوق بین‌المللی پول، ۲۶ درصد صادرات خاورمیانه مقصدشان چین و هند است. این صادرات نه تنها نسبت به سال ۲۰۰۰ حدودا دو برابر شده، بلکه تقریبا دو برابر سهم کالاهایی است که از خاورمیانه به آمریکا و اروپا می‌رود.

پس از آن، گذار به انرژی پاک یک نیاز ضروری ایجاد کرده که این کشورها تا می‌توانند تولیدات سوخت فسیلی خود را افزایش داده و در جهت متنوع‌سازی اقتصادشان تلاش می‌کنند.

در آخر نیز، نگاه متفاوت افکار عمومی است که به نظر می‌رسد از تنش‌ها خسته‌اند؛ هم تجربه کشورهای اسلامی و هم دموکراتیک اشکالات اساسی داشته و حالا مردم خاورمیانه بیش از کانادا و سوئد کشور همسایه، یعنی امارات متحده را تحسین می‌کنند. مردم به دنبال رفاه اقتصادی و ثبات هستند و مباحث حقوق بشری یا دموکراسی را احتمالا در اولویت‌های بعدی می‌بینند.

اما تهدیداتی منطقه که ممکن است در آینده ظاهر شوند عبارتند از: امکان رقابت در تسلیحات هسته‌ای؛ تغییرات اقلیمی برای یکی از گرم‌ترین و خشک‌ترین مناطق جهان. همچنین، توزیع نامتوازن اقتصاد کشورها؛ کشورهای عربی خلیج فارس و اسرائیل فقط ۱۴ درصد جمعیت منطقه را دارند اما ۶۰ درصد تولید ناخالص داخلی، ۷۳ درصد صادرات کالا و ۷۵ درصد جذب سرمایه‌گذاری خارجی را به خود اختصاص داده‌اند.

منبع: اکونومیست