بورس کالا چیست
بورس کالا بازاری قانون مند است که در آن معاملات به جای سهام شرکت ها، روی کالاها صورت میگیرد . در بورس کالا هر کالایی قابل معامله نیست و کالاهایی مانند گندم، فولاد و انواع مواد پتروشیمی و ... در آن معامله می شوند.
تاریخچه بورس کالا
بورس
کالا سال 1384 تاسیس شد و از سال 1386 با تصویب شورای عالی با در هم آمیختن بورس
فلزات و بورس کالای کشاورزی شروع به فعالیت کرد و بر اساس عرضه و تقاضا کار می
کند.
نارسایی بازارهای سنتی و عدم شفافیت معاملات
برای کشف قیمت و تحلیل بازار در گذشته از مهم ترین دلایل راه اندازی بورس های کالا
در دنیا بوده است.
استفاده از بورس کالا شامل مزایای زیر است :
- معافیت 10 درصدی مالیات بر درآمد در فروش کالا
از طریق بورس کالا وجود دارد
کالاهای معامله شده معاف از شمول قیمت گذاری
دولتی هستند
خرید و فروش کالا از اجرای تشریفات و مقررات
مناقصه و مزایده معاف است
قابلیت نظارت، کاهش ریسک نکول طرفین، کاهش هزینه های مبادله و ارائه ابزاری برای مدیریت ریسک حاصل از نوسان قیمت کالا برای شرکت های تولیدی خریدار و فروشنده
انواع معاملات در بورس کالا
معاملات در بورس کالا بر اساس موعد تسویه و تحویل به دسته های زیر تقسیم می شود .
معاملات نقدی(spot)
در این معاملات خریدار حداکثر 3
روز کاری پس از عقد معامله باید قرارداد را تسویه کند و فروشنده تا حداکثر 3
روز کاری پس از تسویه قرارداد باید کالای مورد معامله را به خریدار تحویل دهد. در صورت
عدم ایفای تعهدات و نکول هر یک از طرفین مشمول پرداخت جرائم بر اساس مقررات و آیین
نامه های بورس خواهند شد
نسیه(credit)
در این نوع معاملات کالا بصورت فوری و در زمان معامله از فروشنده به خریدار تحویل
داده شده و بهای آن در سررسید توسط خریدار پرداخت می شود.
سلف(forward)
در این نوع قرارداد برخلاف نسیه خریدار مبلغ را در زمان معامله
پرداخت می کند و فروشنده در زمان آینده کالا را تحویل می دهد
بازارهای بورس کالا
بورس کالا بر اساس محصولات معامله شده شامل
بازار فیزیکی، بازار فرعی، بازار مشتقه و بازار مالی می شود که در ادامه به جزییات
آن ها اشاره می شود.
بازار فیزیکی
در دو رینگ داخلی و خارجی
معاملات شامل چهار گروه کالایی اصلی محصولات صنعتی و معدنی، محصولات پتروشيمی،
فرآورده‌های نفتی و محصولات کشاورزی با روش های معاملاتی نقدی، اعتباری و ترکیبی
معاملات صورت می گیرد . همچنین این بازار از پررونق ترین بازارهای بورس کالا است .
تحویل محصولات به خریداران در بورس کالا مشابه بازار های سنتی است .
بازار فرعی
کالاهایی که ویژگی های تداوم عرضه
یا استاندارد پذیری را ندارند یا نیاز به تایید کیفیت حضوری توسط متقاضی را دارند
و در کل در بازار فیزیکی قابل پذیرش نیستند در بازار فرعی معامله می شوند .
معاملات در این بازار ها مشابه بازار فیزیکی است و محصولات صنعتی معدنی، کشاورزی و
... در آن قابل عرضه معاملات داخلی و خارجی هستند
بازار مشتقه
بازار مشتقه شامل قرارداد های آتی و اختیار معامله می باشد. هدف از بازار مشتقه مدیریت ریسک و تثبیت سود مورد نظر برای عرضه کننده ها و خریداران است . در بازار مشتقه یک دارایی خاص عرضه شده و بر روی آن قرارداد هایی تنظیم می شود .
قرارداد آتی
در این قرارداد فروشنده کالا و خریدار آن متعهد می شوند در سررسید معین ، مقدار معین از کالای معین را به قیمت معین در قرارداد مبادله کنند . برای جلوگیری از ریسک نکول و عدم ایفای تعهدات طرفین هنگام عقد قرارداد درصدی از ارزش قرارداد را به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بورس قرار می دهند و متعهد می شوند با تغییرات قیمتی آن را تعدیل کنند .
اختیار معامله
اختیار معاملات خود به اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم می شود .
در این قرارداد یکی از طرفین (خریدار اختیار) اختیار دارد در سررسید طبق شرایط قیمتی بازار معامله را در سررسید اعمال کند و این اختیار را در ازای قیمتی (پرمیوم) هنگام عقد قرارداد از طرف مقابل (فروشنده اختیار) خریداری می کند. در مقابل آن فروشنده متعهد می شود در صورت اعمال، معامله را انجام دهد و برای جلوگیری از ریسک نکول، درصدی از ارزش قرارداد را به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بورس قرار می دهد.
بازار مالی
بازار مالی با رویکرد تامین مالی
و جذب سرمایه گذاران بیشتر با استفاده از ابزارهای مختلف شامل اوراق سلف موازی
استاندارد، گواهی سپرده کالایی، صندوق های سرمایه گذاری کالایی استفاده میشود.