پولشویی در ایران: تعریف، قانون و وضعیت فعلی

پولشویی یعنی پنهان کردن منبع غیرقانونی درآمد و وارد کردن آن به اقتصاد رسمی به شکلی که قانونی به‌نظر برسد. این کار معمولاً توسط شبکه‌های مالی یا اشخاصی انجام می‌شود که می‌خواهند پول حاصل از فساد، قاچاق، رشوه یا دیگر فعالیت‌های مجرمانه را «تمیز» کنند.

در ایران، قانون مبارزه با پولشویی نخستین بار در سال ۱۳۸۶ تصویب شد و بعد در سال ۱۳۹۷ اصلاح شد. اجرای این قانون بر عهده‌ی مرکز اطلاعات مالی (FIU) و شورای عالی مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم است که زیر نظر وزارت امور اقتصادی و دارایی فعالیت دارند. این نهادها دستورالعمل‌هایی برای بانک‌ها، صرافی‌ها، شرکت‌های بیمه و سایر مؤسسات مالی صادر می‌کنند تا تراکنش‌های مشکوک را شناسایی و گزارش دهند.

اصلی‌ترین روش‌هایی که در ایران برای پولشویی استفاده می‌شود شامل موارد زیر است:

• شرکت‌های صوری یا پوسته‌ای که فقط روی کاغذ وجود دارند و برای جابه‌جایی پول ساخته می‌شوند.

• پولشویی از طریق تجارت خارجی، مثلاً صدور و واردات با فاکتورهای غیرواقعی.

• سرمایه‌گذاری در املاک و مستغلات، با خرید و فروش‌های متعدد و نقدی.

• انتقال‌های نقدی و کارت‌به‌کارت‌های خرد برای پنهان کردن مسیر پول.

• اخیراً هم استفاده از رمزارزها و صرافی‌های غیرمجاز به یکی از روش‌های جدید تبدیل شده است.

اقدامات دولت ایران در سال‌های اخیر شامل تقویت قوانین، استفاده از فناوری هوش مصنوعی برای شناسایی رفتارهای مشکوک و همکاری با نهادهای بین‌المللی مثل FATF و UNODC بوده است. همچنین در سال ۱۴۰۴ پیش‌نویس جدید آیین‌نامه اجرایی مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم در مسیر تصویب قرار گرفته تا مقررات موجود به‌روز شود.

چرا مبارزه با پولشویی مهم است؟

زیرا باعث جلوگیری از فساد مالی، ثبات نظام بانکی، حفظ اعتبار اقتصادی کشور و جلوگیری از ورود سرمایه‌های ناسالم به چرخه رسمی می‌شود. اجرای درست قانون ضد پولشویی از تضعیف اعتماد عمومی و ریسک‌های بین‌المللی مثل تحریم‌های مالی هم پیشگیری می‌کند.

برای بهبود وضعیت باید مؤسسات مالی بر اساس رویکرد «شناخت مشتری» (KYC) و «پایش تراکنش‌های مشکوک» (STR) عمل کنند و گزارش‌های لازم را به مرکز اطلاعات مالی ارسال نمایند.