اعتبار معاملاتی چیست

اعتبار معاملاتی یکی از ابزارهای مهم و کاربردی در بازار سرمایه است که به معامله‌گران امکان می‌دهد با استفاده از منابع مالی یک کارگزاری، اقدام به خرید و فروش سهام و سایر اوراق بهادار کنند. به زبان ساده، اعتبار معاملاتی نوعی وام کوتاه‌مدت است که به سهامداران اجازه می‌دهد بیشتر از مبلغی که در حساب خود دارند، معامله انجام دهند.

شرایط عمومی و دستورالعمل‌های کلی مربوط به اعتبار معاملاتی توسط سازمان بورس و اوراق بهادار تعیین می‌شود، اما هر کارگزاری می‌تواند براساس سیاست‌های خود، شرایط اختصاصی برای اعطای این اعتبار داشته باشد. میزان اعتباری که هر سرمایه‌گذار می‌تواند دریافت کند معمولاً درصدی از ارزش پرتفوی (سبد سرمایه) اوست و سابقه معاملاتی‌اش نیز در تعیین این سقف مؤثر است.

ساز و کار اعتبار معاملاتی

1. ارزیابی کارگزاری:

کارگزاری با بررسی ارزش دارایی‌ها، سوابق معاملاتی و سطح ریسک‌پذیری سرمایه‌گذار، سقف اعتبار مجاز را تعیین می‌کند. دارایی‌های موجود در پرتفوی به‌عنوان وثیقه فریز می‌شوند تا اطمینان حاصل شود سرمایه‌گذار توان بازپرداخت اعتبار را دارد.

2. دریافت اعتبار

پس از تأیید شرایط، معامله‌گر می‌تواند تا سقف تعیین‌شده از منابع کارگزاری برای خرید سهام استفاده کند.

3. تسویه حساب

معامله‌گر موظف است مبلغ اعتبار دریافتی را در دوره زمانی مشخص به کارگزاری بازگرداند. معمولاً بازپرداخت از محل سود حاصل از معاملات انجام می‌شود؛ اما اگر قیمت سهام خریداری‌شده افت کند و معامله‌گر زیان ببیند، بازپرداخت همچنان الزامی است. در صورت عدم ایفای تعهد، این وضعیت به‌عنوان نکول شناخته می‌شود.

4. مدیریت ریسک و margin call:

کارگزاری به‌طور مداوم وضعیت پرتفوی را ارزیابی می‌کند. اگر ارزش دارایی‌های فریز شده کمتر از سطح تضمین موردنیاز شود، کارگزاری درخواست افزایش تضمین یا واریز وجه می‌کند که این وضعیت را Margin Call می‌نامند. در این حالت، معامله‌گر باید بلافاصله کسری ایجادشده را جبران کند.

مزایا و معایب اعتبار معاملاتی

مزایا:

افزایش قدرت خرید: امکان خرید حجم بیشتری از سهام با سرمایه اولیه کمتر و افزایش پتانسیل سود.

واکنش سریع به فرصت‌ها: در شرایطی که نیاز به خرید فوری دارید اما موجودی نقد کافی ندارید، اعتبار معاملاتی مانع از دست رفتن موقعیت می‌شود.

معایب:

افزایش ریسک زیان: همان‌قدر که احتمال سودآوری بیشتر وجود دارد، خطر زیان سنگین و حتی از دست رفتن بخش عمده سرمایه نیز بالاتر می‌رود.

ریسک نکول و Margin Call: در صورت افت بازار یا کاهش ارزش تضمین، کارگزاری می‌تواند اقدام به فروش اجباری دارایی‌ها یا مطالبه نقدینگی فوری کند.

اعتبار معاملاتی مانند یک شمشیر دولبه است. استفاده آگاهانه و با مدیریت ریسک آن می‌تواند بازده سرمایه‌گذاری را افزایش دهد، اما بی‌احتیاطی در استفاده و نادیده‌گرفتن مقررات ممکن است پیامدهای سنگینی به همراه داشته باشد. آشنایی با شرایط کارگزاری، مقررات سازمان بورس، و سازوکار وثیقه‌گذاری، برای هر معامله‌گری که قصد استفاده از این ابزار را دارد، الزامی است.